Astaksantyna - działanie, przeciwwskazania, zastosowanie

Wartościowe składniki odżywcze diety pełnią coraz ważniejszą rolę w świadomości ludzi. Udowodniono, że korzystna aktywność biologiczna poszczególnych substancji ma niebagatelne znaczenie w zapobieganiu chorobom, poprawie zdrowia i jakości życia. Niejednokrotnie stanowi też element terapii uzupełniającej dla zdiagnozowanych schorzeń. Jednym z ważnych (a nieznanych) suplementów diety o wielokierunkowym działaniu jest astaksantyna. Czy warto ją stosować?

Co to jest astaksantyna?

Astaksantyna (C₄₀H ₅₂O₄) to związek chemiczny zaliczany do ksantofili - tlenowych pochodnych karotenów. Występuje naturalnie w przyrodzie - jest syntetyzowany przez różne mikroorganizmy i grzyby. Niestety, nie jest wytwarzany w ludzkim organizmie.  

Naturalna astaksantyna słabo rozpuszcza się w wodzie, choć nadal absorbowana jest lepiej niż inne karotenoidy (jak beta-karoten czy likopen). Według aktualnej wiedzy astaksantyna rozprowadzana jest do wszystkich tkanek organizmu i bez problemu może przeniknąć barierę krew-mózg.

Astaksantyna jest bardzo cennym związkiem o wielu zastosowaniach. Zapotrzebowanie jest więc ogromne, ale surowce są ograniczone. Szacuje się, że nawet 95% produktu obecnego na rynku pochodzi z syntezy chemicznej. Chociaż jest mniej stabilny, lepiej rozpuszcza się w wodzie.

Astaksantyna z alg

Astaksantyna pozyskiwania w sposób naturalny pochodzi najczęściej z jednokomórkowych alg Hematococcus pluvialis, które stanowią najbogatsze źródło tego związku. Alternatywnie wykorzystuje się też algi Chlorella zofingensis - chociaż wytwarzają mniejsze ilości astaksantyny, rosną szybciej i kumulują duże ilości związku, nawet w trudnych warunkach rozwojowych. 

Naukowcy wciąż pracują nad nowymi metodami pozyskiwania astaksantyny i już dziś zdarza się że, wykorzystuje się różne gatunki skorupiaków, krewetek i drożdży.

Źródła astaksantyny

Choć astaksantyna pozyskiwania jest głównie z alg, głównym źródłem astaksantyny w diecie są owoce morza i ryby. Na które z nich zwrócić uwagę?

• langusta (15 mg/100 g)
• krab (12 mg/100 g)
• krewetki (3-5 mg/100 g)
• łosoś (0,44 mg/100 g)
• pstrąg różowy (0,28 mg/100 g)

Oczywiście ciężko określić faktyczną ilość związku, ponieważ ta zależna jest od warunków środowiskowych i hodowlanych. Jak pokazują badania, zazwyczaj nie jest na tyle znacząca, by przynieść pożądane korzyści zdrowotne.

Astaksantyna - właściwości

Za sprawą budowy chemicznej i struktury, która jest niezwykle podobna do układu ludzkich błon biologicznych, astaksantyna wykazuje silne właściwości przeciwutleniające. Związek posiada zdolność do wymiatania wolnych rodników różnego pochodzenia (szczególnie reaktywnych form tlenu i azotu), chroni komórki śródbłonka przed uszkodzeniami wywoływanymi stresem oksydacyjnym, wpływa również na zwiększenie aktywności enzymów antyoksydacyjnych.

Astaksantyna wykazuje właściwości kardioprotekcyjne - skutecznie zapobiega chorobom i zaburzeniom czynności układu sercowo - naczyniowego. Najnowsze badania wskazują też na działanie przeciwzakrzepowe karotenoidu i możliwą poprawę elastyczności ścian naczyń krwionośnych.

Wielkie nadzieje

Pewne aspekty aktywności farmakologicznej astaksantyny dopiero zyskują na wartości. Naukowcy badają obecnie działanie przeciwzapalne związku. Wiadomo już, że redukuje poziom cytokin prozapalnych w neurofilach, hamuje procesy powstawania mediatorów stanu zapalnego i zmniejsza ilość białka SPR. Przypuszcza się, że może być to rewolucja w leczeniu zaburzeń fizjologii układu naczyniowego, które związane są z przewlekłym procesem zapalnym (jak np. miażdżyca).

Dużą nadzieję pokłada się także w immunomodulujących właściwościach astaksantyny. Związek, podobnie jak inne karotenoidy stymuluje układ odpornościowy i - jak pokazują aktualne badania - wykazuje zdolność do hamowania wzrostu nowotworów. 

Póki co, działanie okazało się bardzo skuteczne na różnych modelach badawczych oraz w randomizowanych badaniach klinicznych.

Astaksantyna - zastosowanie

Po spożyciu astaksantyny następuje szereg naturalnych procesów chemicznych, a związek wraz z limfą trafia do wątroby (w odróżnieniu od innych karotenoidów nie ulega konwersji do witaminy A). Następnie przenoszony jest z krwią do poszczególnych tkanek organizmu, dzięki czemu może pełnić w nich różne funkcje biologiczne.

Astaksantyna wykorzystywana jest w zapobieganiu i terapii istniejących chorób układu sercowo - naczyniowego, ale według naukowców może być też ważnym elementem profilaktyki wtórnej (która dotyczy np. niwelowania objawów zawału mięśnia sercowego).

Wykazano, że astaksantyna może odgrywać istotną rolę w prewencji i leczeniu wielu powszechnie występujących schorzeń, w tym cukrzycy (szczególnie typu 2) i chorób oczu. Preparat wspomaga też regenerację skóry i poprawia ogólną pracę organizmu. 

Astaksantyna stosowana jest z powodzeniem w chorobach neurodegradacyjnych (np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona), ponieważ poprawia ukrwienie mózgu, wspiera funkcje poznawcze i chroni neurony przed procesami degradacyjnymi.  

Astaksantyna a odchudzanie

Badania pokazują, że astaksantyna może wykazywać korzystny wpływ na kontrolę masy ciała. Jak to możliwe? Astaksantyna posiada możliwość obniżenia poziomu cukru i cholesterolu, ale wspomaga też ich przetwarzanie (czyli zapobiega procesowi przechowywania). Innymi słowy - związek zwiększa możliwości wykorzystania kwasów tłuszczowych znajdujących się w organizmie. 

Choć wydaje się to proste, nadal brakuje testów i badań, które pozwolą zrozumieć dokładne mechanizmy działania astaksantyny na redukcję masy ciała.

Astaksantyna a tarczyca

Właściwości przeciwutleniające astaksantyny mogą mieć ogromne znaczenie w leczeniu zaburzeń tarczycy i ich następstw - które często prowadzą do zwiększenia poziomu komórek zapalnych i wolnych rodników. Uszkodzenia oksydacyjne wywołane przez hormony tarczycy mogą być czynnikiem odpowiedzialnym za postęp niewydolności serca i uszkodzenia DNA.

Jednym z ważniejszych czynników walki ze schorzeniami tarczycy jest próba ograniczenia patofizjologicznym mechanizmów, stąd duże zainteresowanie skutecznością astaksantyny. 

Astaksantyna - dawkowanie

Jak przekonują lekarze, już > 4 mg astaksantyny wykazują fizjologiczny wpływ na organizm. Suplementy diety mogą zawierać nawet 3 razy więcej składników aktywnych (co stanowi maksymalną, rekomendowaną dawkę). Produkty należy zawsze stosować zgodnie z zaleceniami producenta - w przypadku dobrych preparatów to zazwyczaj 1 - 2 kapsułki dziennie. 

Astaksantyna - przeciwwskazania do stosowania

Astaksantyna uważana jest za środek bezpieczny - badania nie wykazały żadnych znaczących skutków ubocznych stosowania produktu, nawet w dawkach większych niż zalecane. Nadmiar związku nie kumuluje się w organizmie i usuwany jest stosunkowo szybko - okres półtrwania wynosi ok. 52 godziny.

Istnieją jednak pewne przeciwwskazania - astaksantyna nie powinna być stosowana u osób, które mają alergię na owoce morza. Kobiety w ciąży i karmiące piersią, a także pacjenci cierpiący na zaburzenia krzepnięcia krwi, choroby autoimmunologiczne i nadciśnienie powinni skonsultować się z lekarzem przed użyciem produktu. 

Jeśli to nadal za mało...

Badania pokazują, że astaksantyna wykazuje doskonałe efekty po rozpuszczeniu w...oleju lnianym. Połączenie tych dwóch składników podnosi pojemność antyoksydacyjną osocza krwi, a także obniża poziom trójglicerydów i cholesterolu. 

Naukowcy uważają, że astaksantyna jest jednym z najlepszych, naturalnie występujących przeciwutleniaczy - jest silniejsza niż witamina E i skuteczniejsza niż witamina C, choć trzeba przyznać, że nie jest tak znana i rozpowszechniona.

Co jeszcze? Związek poprawia kondycję skóry, redukuje zmarszczki i łagodzi obawy zespołu klimakterycznego, ale powinien być stosowany także przez mężczyzn, gdyż znacząco zwiększa witalność i płodność.

Astaksantyna stanowi ważny element żywności funkcjonalnej - łączy w sobie cechy produktu spożywczego oraz farmaceutyku i wykazuje wysoce prozdrowotne działanie. Naukowcy stopniowo odkrywają ogromny potencjał terapeutyczny, ale prace nad dalszym wykorzystaniem związku nadal trwają. Choć na ostateczne wnioski trzeba będzie zaczekać, to dowody, które posiadamy dziś są jasne - nie warto zwlekać, jeśli chodzi o zdrowie.

\"Astaksantyna - budowa, właściwości i możliwości zastosowania w żywności funkcjonalnej\" - E. Pogorzelska, J. Hamułka, A. Wawrzyniak, Samodzielne Laboratorium Chemicznych Badań Żywności, Katedra Żywienia Człowieka, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

\"Astaksantyna - karotenoidowy przeciwutleniacz o właściwościach kardioprotekcyjnych\" - M. Sieradzka, J. Kołodziejczyk - Czepas, Katedra Biochemii Ogólnej, Uniwersytet Łódzki

\"Natural products and body weight control\" - J. Lee, Y. Li, Ci. Li, D. Li, Department of research and development, Beijing Ginko Group, Department of Food Science and Nutrition, Zhejiang University, China

\"Analiza rynku suplementów diety z astaksantyną w Polsce\" - E. Pogorzelska, J. Hamułka, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

\"Astaksantyna w profilaktyce rozwoju cukrzycy i miażdżycy\" - M. Pytka, A. Witalis, W. Homenda, D. Kozłowski, Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Słupsku, , Katedra Nauk o Zdrowiu, Akademia Pomorska w Słupsku, Klinika Kardiologii i Elektroterapii Serca, Gdański Uniwersytet Medyczny

\"Znaczenie żywności funkcjonalnej, nutraceutyków, w tym astaksantyny w żywieniu człowieka\" - K. Lis, H. Kołoczek, Katedra Technologii Nieorganicznej i Biotechnologii Środowiska, Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej, Politechnika Krakowska