Stres oksydacyjny — czym jest i jak się przed nim bronić?

Wysokokaloryczna dieta i życie w nieustannym pośpiechu mogą prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Spowodowany nimi stres oksydacyjny jest stanem zaburzonej równowagi organizmu. Występuje gdy balans pomiędzy utleniaczami i antyoksydantami zostaje zachwiany, wywołując szereg niepożądanych skutków ubocznych. Jakie są jego objawy i jak go uniknąć?

Stres oksydacyjny — co to?

Antyoksydanty to związki chemiczne, które hamują rozwój wolnych rodników. Gdy równowaga pomiędzy nimi zostanie naruszona, produkcja tych ostatnich znacząco wzrasta. To z kolei przekłada się na szybsze starzenie organizmu, pogorszenie pracy narządów wewnętrznych i zwiększenie ryzyka groźnych chorób. 

Zbyt niski poziom antyoksydantów w organizmie powinien być sprawnie wykryty i ustabilizowany. Wolne rodniki często atakują szczególnie istotne cząsteczki, co może skutkować nieodwracalnymi zmianami zdrowotnymi. Uszkodzeniu mogą ulec tłuszcze, białka, a nawet DNA komórek organizmu.

Stres oksydacyjny — z czego powstaje?

Pogoń za karierą i szybki tryb życia sprawiły, że nasza codzienna rutyna jest przepełniona potencjalnymi przyczynami stresu oksydacyjnego. Czynniki wpływające na rozwinięcie się dolegliwości są różnorodne, jednak zwykle są związane z nieodpowiednimi warunkami środowiskowymi. Wśród nich znajdują się:

• używki (palenie papierosów, spożywanie alkoholu)
• niespokojny, krótki sen
• nieustanny stres
• część leków, np. antydepresanty oraz antykoncepcja hormonalna
• wysokokaloryczna dieta, w której brak witaminy E, kurkumy czy witaminy B12
• nadmierny wysiłek fizyczny
• zanieczyszczone powietrze
• zbyt długa ekspozycja na działanie promieni słonecznych

Stres oksydacyjny — objawy

Szeroki zakres czynników wywołujących dolegliwość sprawia, że często nawet nie wiemy o jej obecności. Dodatkowo objawy schorzenia są nieoczywiste i mogą być powiązane z infekcją lub innym, drobnym stanem chorobowym. Zdiagnozowanie go nie jest proste, gdyż nie istnieje badanie jednoznacznie wskazujące wynik. Pacjent musi więc opierać się przede wszystkim na obserwacji swojego ciała i samopoczucia. Jak rozpoznać stres oksydacyjny?

• migreny — nawracające, silne bóle głowy mogą świadczyć o stresie oksydacyjnym
• problemy trawienne — wzdęcia, zaparcia czy biegunki są powszechnym objawem nieodpowiedniej diety, która może doprowadzić do nadmiaru wolnych rodników. Na ten stan wpływają przede wszystkim wysoka zawartość cukru w jadłospisie oraz silnie przetworzone produkty.
• nawracające bóle mięśni — bóle mięśni i stawów mogą być powiązane z nadmierną aktywnością fizyczną, choć występują również u osób nieuprawiających sportu. Do rozwoju objawów przyczynia się m.in. niski poziom witaminy D.
• stany zapalne — częste stany zapalne sugerują nieprawidłowe funkcjonowanie organizmu i narządów wewnętrznych, które może wynikać ze stresu oksydacyjnego
• osłabienie — uwagę powinno zwrócić przewlekłe zmęczenie i brak motywacji 
• zmiany skórne — wysypki, podrażnienia i dolegliwości związane ze skórą mogą być sygnałem świadczącym o rozwijającej się dolegliwości

Do czego prowadzi stres oksydacyjny?

Stres oksydacyjny nasienia

Wolne rodniki znajdują się w nasieniu. W kontrolowanych warunkach uczestniczą w procesie zapładniania i usprawniają go. Gdy jednak poziom antyoksydantów zostanie zachwiany, nagromadzone utleniacze mogą skutecznie utrudnić starania się o potomka. Stres oksydacyjny zaburza budowę plemników, zmniejsza ich ruchliwość oraz ilość. Jeśli próby spłodzenia dziecka już dłuższy czas okazują się nieefektywne, może to być sygnał, iż zmagamy się ze stresem oksydacyjnym.

Stres oksydacyjny — wpływ na zdrowie i samopoczucie

Stres oksydacyjny zagraża nie tylko naszemu zdrowiu, ale także i życiu. Wolne rodniki uszkadzają DNA komórek, tym samym przyczyniając się do powstawania groźnych chorób przewlekłych. Najpoważniejszą z nich są nowotwory. Ze względu na zwiększoną ekspozycję na promieniowanie UV, najczęściej przywoływanym przykładem jest czerniak, czyli nowotwór skóry. Należy jednak pamiętać, że nadmiar wolnych rodników może powodować rozwój raka na różnych obszarach ciała. 

Uszkodzenie naczyń krwionośnych skutkuje utlenianiem się \"złego\" cholesterolu, znacząco zwiększając ryzyko miażdżycy. Stres oksydacyjny jest również czynnikiem podnoszącym szansę na zawał serca, udar mózgu, a także na chorobę wieńcową. Ochronę układu krwionośnego może zapewnić m.in. witamina C. 

Nadmiar wolnych rodników nie pozostaje obojętny dla układu nerwowego. Destrukcyjne działanie utleniaczy może powodować Alzheimera i chorobę Parkinsona. Co więcej, organizm jest narażony na choroby układu moczowego, nerek, płuc czy żołądka. 

Stres oksydacyjny a skóra

Wysoki poziom wolnych rodników jest największym wrogiem kobiecej urody. Atomy uszkadzają włókna kolagenowe i elastynowe, prowadząc do przedwczesnego obumierania komórek. W efekcie skóra traci jędrność i sprężystość, a zmarszczki pojawiają się znacznie szybciej. Pogorszeniu ulega w szczególności cera trądzikowa, która staje się przesuszona i bardziej podatna na niedoskonałości. Stres oksydacyjny może wywołać tzw. trądzik stresowy oraz pogorszyć obecne problemy ze skórą. 

Jak chronić się przed stresem oksydacyjnym?

By zabezpieczyć się przed stresem oksydacyjnym, warto zadbać o prawidłowy balans pomiędzy pracą a odpoczynkiem. Odpowiednia ilość snu i zmniejszenie sytuacji stresowych ułatwiają utrzymanie organizmu w dobrej formie. Należy również zrezygnować z używek i nadmiernego opalania.

Ogromne znaczenie ma także dieta. Cenne witaminy i minerały pozwalają zachować zdrowie i spowolnić proces starzenia. Gdy nasz jadłospis nie dostarcza potrzebnych nam składników odżywczych, możemy sięgnąć po gotowe preparaty, które uzupełnią niedobory. Czego nie powinno w nich zabraknąć?

Witamina D

To ona odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie mięśni oraz układu odpornościowego. Jej braki są wyjątkowo odczuwalne w trakcie jesieni i zimy, dlatego wiele osób sięga po suplementy diety z witaminą D. Zapobiega stanom zapalnym i skutecznie ogranicza stres oksydacyjny. Dodatkowo utrzymuje odpowiedni poziom wapnia we krwi i pomaga w jego prawidłowym wchłanianiu. 

Witamina C

Usprawnia działanie układu nerwowego i odpornościowego, minimalizując szansę na wystąpienie choroby Parkinsona lub Alzheimera. Witamina C chroni komórki przed stresem oksydacyjnym, zabezpieczając je przed uszkodzeniem. Dba również o naczynia krwionośne, które mogłyby zostać zaatakowane przez wolne rodniki. 

Witamina B12

Dzięki witaminie B12 możemy mieć pewność, że zyskamy dodatkową energię i motywację. Pomaga także w trakcie produkcji krwinek czerwonych i usprawnia działanie układu odpornościowego, zabezpieczając nas przed infekcjami. Łagodzi objawy nadmiaru wolnych rodników i pozwala na ich zneutralizowanie. 

Foliany

Foliany wspierają naszą psychikę i zabezpieczają ją przed wahaniami nastroju oraz pogorszeniem samopoczucia. Biorą również udział w procesie podziału komórek i wspierają utrzymanie prawidłowego metabolizmu homocysteiny. 

Przydatne okażą się również:

• selen — wspiera ochronę komórek przed utleniaczami
• witamina E — jeden z najbardziej popularnych przeciwutleniaczy, hamuje rozwój wolnych rodników
• ekstrakt z pestek winogron — wykazuje podobne właściwości do witaminy C oraz E, jednocześnie zapewniając maksymalną skuteczność
• kurkuma — wiąże się z żelazem i zwalcza wolne rodniki
• koenzym Q10 — poprawia funkcje mitochondriów i ogranicza stres oksydacyjny

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5551541/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10693912/