Refluks w praktyce - jak skutecznie zwalczyć jego objawy?

Refluks jest chorobą przewlekłą. Charakteryzuje się przejściem bardzo kwaśnego soku żołądkowego z żołądka do przełyku, a nawet do ust, kiedy to zwieracz żołądka nie może powstrzymać cofającego się kwasu żołądkowego, nierzadko z różnych przyczyn. Kwas uderza w prawie bezbronne komórki i może powodować szereg różnych dolegliwości. Jak rozpoznać refluks? Czym się charakteryzuje? A także, w jaki sposób można się go skutecznie pozbyć? O tym i więcej w dalszej części artykułu.

Refluks żołądka – objawy charakterystyczne dla refluksu

Refluks żołądkowy lub GERD (skrót od refluksu żołądkowo-przełykowego) odnosi się do przejścia treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Mowa tu o mięśniu sercowym, który tworzy połączenie między żołądkiem a przełykiem. Mięsień ten, który stanowi naturalną barierę antyrefluksową organizmu, zawodzi i nie spełnia już prawidłowo swojej roli zamykania i otwierania.

Przerywany refluks żołądkowy jest łagodny, rzadki, bez towarzyszącego bólu i występuje tylko w bardzo szczególnych okolicznościach (po posiłku, podczas leżenia w nocy lub w pozycji pochylonej). Jednym z najczęstszych objawów refluksu żołądka jest towarzysząca mu zgaga. Osoby dotknięte chorobą opisują swoje objawy w różny sposób. Jedna osoba faktycznie odczuwa pieczenie wzdłuż przełyku, inna zaś może odczuwać uczucie ucisku lub ciepła w miejscu, które rozciąga się od górnej części brzucha do mostka i w dół gardła.

Co więcej, może wystąpić cofanie się kwaśnej treści żołądkowej, zwłaszcza po jedzeniu. Ponieważ żołądek nie tylko wchłania pokarm podczas jedzenia, ale także powietrze. Rozciąga się, a zwieracz rozluźnia się na krótki czas, aby żołądek mógł „wypluć” nadmiar powietrza. Jednakże, objawy refluksu nie muszą być uzależnione od przyjmowania pokarmu. Mogą też pojawiać się spontanicznie, w dzień i w nocy.

Oprócz objawów zgagi może również wystąpić szereg innych objawów związanych z działaniem kwasu żołądkowego. Obejmuje to również te objawy refluksu, które nie są bezpośrednio związane z żołądkiem, takie jak:

• Częste odchrząkiwanie
• Kaszel
• Zaburzenia głosu, takie jak chrypka
• Uczucie obecności ciała obcego w gardle
• Trudności w przełykaniu
• Piekący język
• Astma i inne problemy z oddychaniem

Oprócz refluksu samego żołądka wymienia się także takie odmiany jak refluks przełykowy i żołądkowo-przełykowy. Czym odróżniają się od najpowszechniejszej formy refluksu?

Refluks przełyku – czym się uobecnia?

Prawie każdy doświadczy refluksu przełyku w pewnym momencie swojego życia. Po uroczystościach z obfitym, tłustym jedzeniem, nawet u zdrowych osób, może dojść do cofnięcia treści żołądkowej do samego przełyku. Refluks przełyku występuje również często w późnej ciąży, a także u osób starszych. Jest to stan, w którym cofanie się treści żołądkowej powoduje uciążliwe objawy lub powikłania w okolicach przełyku.

Przyczyny choroby refluksowej przełyku są różne i zwykle stanowią kombinację różnych czynników. Przykładami są:

• Spontaniczne rozluźnienie mięśnia zwieracza w przejściu od przełyku do żołądka, któremu nie towarzyszy sam akt połykania
• Upośledzona funkcja motoryczna przełyku
• Chroniczna nadwaga
• Podwyższone ciśnienie w jamie brzusznej
• Upośledzone opróżnianie treści żołądkowej
• Przepuklina przeponowa

Na objawy może mieć wpływ, na przykład, źle dobrana dieta. Osoby nietolerujące niektóre pokarmy i napoje, jak owoce cytrusowe, tłuste potrawy i miętę pieprzową mogą spotkać się z nasilonymi objawami refluksu przełykowego.

Refluks żołądkowo-przełykowy – dlaczego jest groźny?

Refluks żołądkowo-przełykowy jest rzadko spotykaną formą refluksu, znacznie różniącą się od refluksu przełyku, czy samego żołądka. Gdy refluks żołądkowy zwykle pojawia się po posiłkach lub w nocy i może pojawić się bardzo nagle, refluks żołądkowo-przełykowy występuje częściej w ciągu dnia i objawia się następującymi objawami:

• Chrypka lub dysfonia
• Uczucie ciała obcego w gardle
• Gęsty śluz i duże ilości wydzieliny
• Wrażenie śluzu utkniętego w gardle
• Problemy z połykaniem
• Kaszel po posiłkach lub podczas leżenia
• Duszności podczas snu
• Refluks kwasu w gardle
• Skurcze i kołatanie serca

Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego bardzo często powiązane są z czynnikami zewnętrznymi (dieta, nieprawidłowa postawa ciała, nadmierny stres itp.), które z kolei powodują dysfunkcje na poziomie fizjologicznym i anatomicznym.

Najczęściej jednak refluks żołądkowo-gardłowy spowodowany jest ciągłą dysfunkcją dolnego zwieracza przełyku, który tworzy połączenie między przełykiem a żołądkiem. Gdy jest osłabiony, treść żołądkowa może od czasu do czasu przedostać się do gardła, powodując w ten sposób miejscowy stan zapalny. Jest to szczególnie niebezpieczny stan, który w chronicznej formie powoduje destabilizację całego organizmu, objawiającą się niewydolnością serca, wrzodami przełyku, a nawet powstawaniu nowotworów w okolicach krtani.

Dieta na refluks – co jeść, aby zniwelować objawy refluksu?

Jeśli refluks spowodowany jest częstym kontaktem kwasu żołądkowego z przełykiem, do diety można włączyć poniższe pokarmy, skutecznie kontrolujące objawy refluksu żołądkowego. Oczywiście, żaden z tych pokarmów nie wyleczy danego stanu, jednakże są skuteczną formą minimalizacji skutków refluksu. Są to m.in.

• Warzywa – mają naturalnie niską zawartość tłuszczu i cukru. Dobrym wyborem jest fasolka szparagowa, brokuły, kalafior, warzywa liściaste, ziemniaki i ogórki
• Imbir – ma naturalne właściwości przeciwzapalne i jest naturalnym środkiem na zgagę i inne problemy żołądkowo-jelitowe
• Owsianka – ulubione śniadanie osób mających problemy z nadmiarem kwasu żołądkowego. Płatki owsiane są doskonałym źródłem błonnika, który powiązany został z niższym ryzykiem refluksu żołądkowego
• Owoce (niecytrusowe) – melony, banany, jabłka i gruszki, rzadziej wywołują objawy refluksu niż kwaśne owoce
• Chude mięso i owoce morza – bogate w białko, takie jak kurczak, indyk, ryby i skorupiaki mają niską zwartość tłuszczu i mogą zmniejszać objawy refluksu
• Zdrowe tłuszcze – źródłami zdrowego tłuszczu są awokado, orzechy włoskie, siemię lniane, oliwa z oliwek, olej sezamowy i olej słonecznikowy

Chociaż lekarze wciąż debatują, które pokarmy faktycznie powodują objawy refluksu, wykazano, że niektóre rodzaje pożywienia powodują problemy żołądkowe u wiele osób. Aby kontrolować objawy, można zacząć od wyeliminowania z diety żywności o wysokiej zawartości tłuszczu, pomidorów i owoców cytrusowych, a także unikać spożywania alkoholu i produktów zawierających nikotynę.

Kaszel a refluks – na co uważać?

Jednym z najczęstszych objawów każdego typu refluksu jest kaszel. Czasami kaszel jest jedynym objawem wskazującym na refluks. Kwas dostający się do przełyku i gardła podrażnia błonę śluzową i struny głosowe, wywołując napady kaszlu. Najczęściej spotykany jest w godzinach wieczornych. Rano z kolei chorzy pacjenci jeszcze bardziej odczuwają silne pieczenie w gardle. Kwas rani powierzchnię naszego przełyku, dosłownie paląc komórki błony śluzowej.

Jeśli problem utrzymuje się przez długi czas, może stać się naprawdę niebezpieczny. Uszkodzone struny głosowe prowadzą do przewlekłej chrypki, z czasem rozwijają się także wrzody żołądka i przełyku, które nieleczone zwiększają ryzyko raka przełyku. Czynnikami ryzyka są otyłość, częste spożywanie alkoholu i palenie tytoniu. Dobrym wyborem będzie więc ograniczenie stosowania obydwu środków, a także zadbanie o prawidłową dietę.

Obecnie istnieją różne sposoby leczenia uciążliwego i uporczywego kaszlu spowodowanego nadkwaśnością żołądka. W przypadku objawów przewlekłych i długotrwałych stosuje się zazwyczaj leki wiążące nadmiar kwasu żołądkowego, tj. inhibitory pompy protonowej. W mniej przewlekłych stanach dobrym wyborem są różnorodne preparaty bez recepty, suplementy diety i herbaty ziołowe.

Refluks u niemowlaka – jak sobie z nim poradzić?

Ponad jedna trzecia niemowląt cierpi na problemy związane z refluksem dziecięcym. Objawy te stanowią ważną powód do odbycia konsultacji lekarskiej. Najczęściej jednak są one nieszkodliwe i nie mają negatywnego wpływu na rozwój dziecka. Na ogół objawy refluksu u niemowląt ustępują w momencie zróżnicowania pokarmu lub stawiania pierwszych kroków przez dziecko, gdy jego postawa staje się bardziej wyprostowana.

W przeciwieństwie do spotykanego u dorosłych refluks niemowlęcy pojawia się o każdej porze dnia, w tym podczas snu. Co więcej, w przypadku chronicznego refluksu częstym objawem jest zwracanie pokarmu i towarzyszące mu wymioty, a także częsty płacz i rozdrażnienie u dziecka. GERD zmniejsza się samoistnie w 80% przypadków w pierwszym roku życia dziecka. Podjęcie prostych kroków może przyśpieszyć ten proces:

• Zagęszczanie pokarmów oddając do mleka mąki kukurydzianej lub skrobi ryżowej
• Unikanie biernego palenia;
• Układanie dziecka w pozycji pionowej podczas jedzenia
• Unikanie podawania soków owocowych i płatków śniadaniowych
• Nie podawanie dziecku smoczka
• Niekiedy zalecane jest również leczenie farmakologiczne w celu ochrony ścian przełyku i zneutralizowania kwasowości żołądkowej

Refluks – zioła, suplementy, preparaty bez recepty

Istnieje wiele naturalnych sposobów leczenia refluksu. Kilka badań przeprowadzonych w ostatnich latach wykazało, że odpowiednio ustalona dieta i dobrze zarządzany styl życia mogą być równie skuteczne, a nawet bardziej skuteczne niż leczenie farmakologiczne.

Naturalne sposoby na refluks, których można użyć, aby złagodzić sporadyczny dyskomfort to m.in.:

• Preparaty zobojętniające – najbardziej znanymi preparatami zwalczającymi refluks są leki zobojętniające kwas żołądkowy. Zawierają duże ilości minerałów w postaci soli, takie jak magnez lub związki jak węglan wapnia, hamujące refluks poprzez neutralizację kwasów w żołądku. Przykładem może być Solgar Formuła VM-75, suplement diety zawierający duże ilości wapnia i magnezu, neutralizujących objawy refluksu;
• Suplementy na bazie imbiru – pomagają w poprawie niestrawności i słabej motoryki żołądka i jelit, częstokroć prowadzących do powstania refluksu. Uspokajając rozstrojony żołądek i przyśpieszając opróżnianie treści żołądkowej, przyczynia się do poprawy objawów refluksu żołądkowego;
• Witaminy z grupy B (niacyna, kwas foliowy, ryboflawina, B12) – zwiększone spożycie kilku witamin z grupy B wiąże się z niższym ryzykiem powstania refluksowego zapalenia przełyku, stanu często powodowanego przez refluks żołądkowy. Ponadto wyższe spożycie witamin z grupy B, głównie witaminy B6 i kwasu foliowego wiąże się z niższym ryzykiem raka przełyku i stanu zwanego przełykiem Barretta;
• Witaminy z grup A, C i E – antyoksydacyjne właściwości witamin z grup A, C i E mają udowodnione działanie zmniejszające skutki powikłań refluksu żołądkowo-przełykowego i żołądkowo-gardłowego. Z tego powodu, suplementacja powyższych grup może być niezwykle pomocna w redukcji uporczywych objawów ww. stanów;
• Preparaty na bazie melatoniny – produkty takie jak OstroVit Melatonina czy Vitaler’s Melatonina zwykle stosowane są w leczeniu bezsenności i poprawie jakości snu, choć jak się okazuje, melatonina działa równie skutecznie w leczeniu refluksu żołądkowego. Niski poziom melatoniny związany jest z wyższym ryzykiem zaburzeń trawiennych, wydaje się, iż suplementy na bazie melatoniny redukują powstawanie wrzodów trawiennych i częstotliwości refluksu żołądkowego;
• Ekstrakty z lukrecji – ekstrahowana lukrecja stymuluje mechanizmy obronne naszego ciała, pomagając chronić i leczyć żołądek, a także wyściółkę przełyku, łagodząc zgagę i niestrawności towarzyszące refluksowi. Poprawia również zarówno jakość, jak i ilość substancji ochronnych wyściełających przewód pokarmowy.