Witamina K

Witamina K znana jest z udziału w procesach krzepnięcia krwi, ale wykazuje szerokie spektrum działania w obrębie innych tkanek. W odróżnieniu od większości składników odżywczych, wiedza o witaminie K wśród konsumentów wciąż jest niedostateczna, a przecież ma ogromne znaczenie dla utrzymania zdrowia. Jak witamina K wpływa na ludzki organizm, kogo może dotyczyć niedobór?

Witamina K - charakterystyka, właściwości i zastosowanie

Witamina K to określenie stosowane dla grupy strukturalnie podobnych substancji chemicznych rozpuszczalnych w tłuszczach. Wyróżnia się dwie podstawowe formy:

• witamina K₁ (filochinon) - pochodzi ze źródeł roślinnych

• witamina K₂ (menachinon) - pozyskiwana jest z produktów pochodzenia zwierzęcego i sfermentowanej żywności

Na podstawie wielu pomiarów, których do tej pory dokonano, wiadomo, że organizm zatrzymuje tylko 30% - 40% dostarczonej dawki. Nieznaczne ilości witaminy K krążą we krwi i znajdują się w całym ciele (mózg, serce, trzustka, kości), ale tak naprawdę magazynowana jest tylko w wątrobie (choć w niewielkim stopniu).

Witamina K w pożywieniu 

Do źródeł naturalnej witaminy K należy wiele produktów spożywczych, są to:

• oleje roślinne (słonecznikowy, rzepakowy)
• zielone warzywa (szpinak, szparagi, brokuły, brukselka)
• orzechy
• owoce (kiwi, jeżyny, jagody, granat, winogrono)
• zboża
• produkty mleczne (ser żółty, mleko, kefiry)
• jaja
• mięso (szczególnie wątroba wołowa, drób)
• ryby

Wpływ witaminy K na organizm

Badania dokładnie opisują wpływ witaminy K na białka i proteiny znajdujące się w organizmie - jest niezbędna w przebiegu wielu ważnych, fizjologicznych procesów:

• metabolizm naczyń krwionośnych i tkanki kostnej

• proces wzrostu i apoptozy komórek

• prewencja zwapnienia naczyń 

• proces kalcyfikacji tkanek miękkich

• utrzymanie równowagi gospodarki wapniowej

• proces adhezji komórkowej

Witamina K jest szczególnie istotna dla wszystkich, którzy narażeni są na ryzyko wystąpienia chorób sercowo - naczyniowych. 

Witamina K dla noworodków, niemowląt i dzieci

Witamina K jest niezwykle ważna dla noworodków - skutecznie chroni przed jednostką chorobową zwaną krwawieniem związanym z niedoborem witaminy K. Problem dotyczy najczęściej niemowląt poniżej 3 miesiąca życia i przebiega w dwóch etapach.

W pierwszej postaci choroby, która pojawia się bardzo szybko, bo już między 3 a 5 dobą życia mogą wystąpić charakterystyczne i bardzo groźne objawy - krwawienie z przewodu pokarmowego, błon śluzowych, pępka i skóry. 

W postaci późnej (o której mowa między 2 a 12 tygodniem życia) dochodzi najczęściej do krwawienia śródczaszkowego - stanu, który obarczony jest wysoką śmiertelnością. Objawy ostrzegawcze, które poprzedzają wystąpienie zagrażającego życiu krwawienia, mogą pojawić się wcześniej i są to:

• przewlekła biegunka oraz wymioty
• przedłużająca się żółtaczka
• zbyt słaby przyrost masy ciała (lub nawet jego brak)
• niewielkie/umiarkowane krwawienie (z pępka, błon śluzowych, przewodu pokarmowego)

Witamina K dostarczona w odpowiednim czasie eliminuje ryzyko wystąpienia choroby. W przypadku starszych dzieci (a także młodzieży), związek pełni takie funkcje, jak u osób dorosłych, ale ma dużo większe znaczenie z powodu intensywnego wzrostu i rozwoju młodego organizmu. 

Witamina K - niedobór

Niedobór witaminy K prowadzi do wielu poważnych następstw zagrażających zdrowiu - może zwiększać ryzyko rozwoju osteoporozy, miażdżycy i chorób neurodegeneracyjnych. Wywołuje często zaburzenia krzepliwości krwi i problemy z jelitami. Objawy deficytu pojawiają się najczęściej późno lub występują w bardzo ciężkich przypadkach. Na co zwrócić uwagę?

• krwawienie z błoń śluzowych
• wydłużony czas krzepnięcia krwi
• skłonność do powstawania siniaków
• krwiomocz
• wydłużenie czasu gojenia ran

Kto jest szczególnie narażony na niedobór witaminy K?

Choć niedobór witaminy K może dotyczyć każdego, istnieje wiele czynników zwiększających ryzyko powstania deficytu:

• choroby, które wpływają na wchłanianie w przewodzie pokarmowym (choroba Leśniowskiego - Crohn'a, celiakia, przewlekłe zapalenie trzustki)

• leki, które zakłócają wchłanianie witaminy K (preparaty zobojętniające kwasy, rozrzedzające krew, pochodne kwasu salicylowego, środki obniżające poziom cholesterolu)

• długotrwała antybiotykoterapia

• niedożywienie

Witamina K - przeciwwskazania

Choć witamina K uważana jest za bezpieczną, istnieje kilka powszechnie stosowanych leków (szczególnie antykoagulantów), z którymi wchodzi w niepożądane interakcje:

• środki przeciwzakrzepowe (m.in. warfaryna, tioklomarol)

• środki wykorzystywane w profilaktyce i leczeniu zaburzeń zakrzepowo - zatorowych (m.in. fenprokumon, acenokumarol)

Stosowanie suplementów diety z witaminą K wymaga ostrożności u osób dotkniętych dziedziczną hipoprotrombinemią, zaburzeniami czynności nerek, przypadkami nadmiernej antykoagulacji z powodu heparyn oraz nadwrażliwości na witaminę K.

Źródła:

• "Witamina K a kalcyfikacja naczyń krwionośnych" - J. Bieniek, A. Brończyk-Puzoń, Justyna Nowak, A. Koszowska, E. Dziąbek, K. Kulik, A. Dittfeld, Studium Doktoranckie Wydziału Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Zakład Profilaktyki Chorób Żywieniowozależnych Wydziału Zdrowia Publicznego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Studium Doktoranckie Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 
  
  
• "Vitamin K and Bone Metabolism: A Review of the Latest Evidence in Preclinical Studies" - S. Akbari, A. A. Rasouli-Ghahroudi, Periodontics Department, Dental School, University of Medical Sciences, Tehran, Periodontics Department and Dental Implant Research Center, Dental School, Tehran University of Medical Sciences, Iran 
  
  
• "Suplementacja witaminy K u noworodków" - K. Dziedzic, E. Jakubowska-Pietkiewicz, Klinika Pediatrii, Patologii Noworodka i Chorób Metabolicznych Kości, Wydział Lekarski, czasopismo naukowe "Przegląd pediatryczny"
  
  
• "Vitamin K and Osteoporosis" - M. Fusaro, G. Cianciolo, M. L. Brandi, S. Ferrari, T. L. Nickolas, G. Tripepi, M. Plebani, M. Zaninotto, G. Iervasi, G. La Manna, M. Gallieni, R. Vettor, A. Aghi, L. Gasperoni, S. Giannini, S. Sella, A. M. Cheung, National Research Council (CNR), Institute of Clinical Physiology (IFC) Department of Medicine, University of Padova; Department of Experimental Diagnostic and Specialty Medicine (DIMES); Nephrology, Dialysis and Renal Transplant Unit, S. Orsola Hospital, University of Bologna; Department of Biomedical Experimental and Clinical Sciences “Mario Serio”, University of Florence; Department of Medicine, Service of Bone Diseases, Italy; Faculty of Medicine and Geneva University Hospital, Switzerland; Department of Medicine, Division of Nephrology, Columbia University, USA; CNR-IFC, Clinical Epidemiology of Renal Diseases and Hypertension, Ospedali Riuniti, Laboratory Medicine Unit, Department of Medicine, University of Padua; Department of Biomedical and Clinical Sciences ‘Luigi Sacco’, Università di Milano; Department of Medicine, Clinica Medica 1, University of Padua, Italy; Department of Medicine, University Health Network, University of Toronto, Canada
  
  
• "Vitamin K Deficiency Bleeding in Infancy" - S. Araki, A. Shirahata, Department of Pediatrics, School of Medicine, University of Occupational and Environmental Health; Kitakyushu Yahata Higashi Hospital, Japan
  
  
• "Znaczenie witaminy K" - M. Porczyński, E. Woźniak, Elżbieta Jakubowska-Pietkiewicz, Klinika Pediatrii, Patologii Noworodka i Chorób Metabolicznych Kości, Wydział Lekarski