Żelazo uczestniczy w przebiegu wielu funkcji zachodzących w ciele człowieka. Prawda jest jednak taka, że korzyści płynące z obecności pierwiastka w organizmie pozostają niezauważone, dopóki nie pojawia się deficyt. Niestety, niski poziom żelaza to jeden z najczęściej występujących niedoborów składników odżywczych. Jak zadbać o odpowiednią podaż pierwiastka?
Ciało człowieka zawiera około 4 gramów żelaza, co odpowiada 0,005% masy. Znajduje się w każdej komórce, ale największa ilość zlokalizowana jest w hemoglobinie i mioglobinie, które odgrywają zasadniczą rolę w metabolizmie człowieka.
Dwunastnica absorbuje jony żelaza, skąd razem z krwią transportowane są do komórek organizmu. Niestety, pierwiastek ma stosunkowo niską biodostępność, na którą wpływa dodatkowo kilka czynników:
Wątroba i śledziona magazynują pewną ilość pierwiastka - rezerwy stanowią zazwyczaj ok. 25% całkowitej wartości żelaza znajdującego się w organizmie.
Niedobór żelaza nie pojawia się nagle - przebiega etapowo:
Niedobór żelaza pojawia się najczęściej na skutek dużych ubytków pierwiastka (np. utraty krwi, zmniejszonego wchłaniania czy długotrwałego wysiłku fizycznego) lub zbyt niskiej ilości żelaza w diecie.
Wśród najpowszechniejszych objawów niedoboru wymienia się:
Żelazo w tabletkach to doskonały sposób, by uzupełnić niedobory pierwiastka w diecie. Odpowiedni poziom substancji odpowiada przecież za wiele ważnych funkcji - białka zawierające pierwiastek uczestniczą w transporcie, przechowywaniu i wykorzystywaniu tlenu oraz przenoszeniu elektronów. Żelazo wspiera działanie układu odpornościowego i wydolność organizmu, ma kluczowe znaczenie dla sprawności fizycznej i umysłowej.
Niedobór żelaza może wpływać na efektywność, z jaką organizm zużywa energię. Prowadzi często do arytmii oraz ograniczonej wydolności i powiększenia serca. Naukowcy uważają, że deficyt pierwiastka może być powiązany z fibromalgią - chorobą układu ruchu związaną z przewlekłym bólem mięśni i stawów.
W czasie ciąży zwiększa się objętość krwi, a więc i ilość potrzebnego żelaza - to stan zupełnie normalny, ponieważ ciało musi dostarczyć tlen do rozwijającego się płodu. W tym okresie zapotrzebowanie na pierwiastek wzrasta dwukrotnie. Niestety, statystyki pokazują, że połowa kobiet w ciąży nie otrzymuje regularnie odpowiedniej ilości żelaza, co może mieć bardzo poważne konsekwencje.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, wiąże się z niską masą urodzeniową dziecka i depresją poporodową. To jednak nie wszystko - badania wskazują również, że może prowadzić do śmierci niemowlęcia tuż przed lub tuż po urodzeniu.
Należy pamiętać, że symptomy zwiastujące niedokrwistość podobne są do objawów ciąży, więc bardzo łatwo je przeoczyć.
Niemowlęta rodzą się z pewnym poziomem żelaza zgromadzonym w organizmie, ale do niezakłóconego wzrostu potrzebna jest stała ilość pierwiastka. Wszelkie deficyty mogą wpłynąć negatywnie na rozwój i osłabić zdolność do prawidłowego funkcjonowania. Badania sugerują, że poziom żelaza może odgrywać dużą rolę w patofizjologi ADHD i wpływać na sprawność poznawczą.
Niedobór żelaza stanowi powszechny problem, prowadzący najczęściej do rozwoju anemii. Dzieje się tak, ponieważ większość objawów pojawia się bardzo późno, zazwyczaj w momencie, gdy deficyt jest już poważny.
W produktach spożywczych można znaleźć dwa rodzaje żelaza:
Oznaczenie stężenia żelaza w surowicy krwi to najlepszy sposób, by wykryć niedobór pierwiastka, zanim pojawi się anemia. Wartości referencyjne podawane są najczęściej w mikrogramach na decylitr. Normy zależne są od płci i wieku:
Specjaliści przekonują, że poziom żelaza powinien być regularnie badany - przynajmniej raz do roku, najlepiej w ramach kompleksowych badań diagnostycznych - czasem to jedyna szansa, by wykryć niedobór, zanim stanie się poważnym problemem.
