Selen to jeden z niezbędnych pierwiastków, który każdego dnia musi być dostarczany w diecie. Choć jest potrzebny w niewielkich ilościach, odgrywa ważną rolę w wielu procesach zachodzących w organizmie. Ceniony za działanie antyoksydacyjne, wspiera metabolizm tarczycy i może zapobiegać chorobom serca. Co jeszcze warto wiedzieć o selenie?
Selen to mikroelement, który ma duże znaczenie dla zachowania zdrowia - wiele badań z ostatnich lat dostarczyło dowodów na istotę pierwiastka w profilaktyce i leczeniu wielu chorób. Organizm przechowuje selen w tkance mięśniowej, ale najwyższe stężenie znajduje się w tarczycy. Warto pamiętać, że są to niewielkie ilości, a zapotrzebowanie znacznie je przewyższa.
Tarczyca nie może działać prawidłowo bez selenu. Pierwiastek jest kluczowym elementem produkcji i metabolizmu hormonów tarczycy i dotyczy wszystkich komórek, które je wykorzystują. Nie powinno więc dziwić, że niedobór znacząco wpływa na pracę gruczołu - długotrwały deficyt może wpłynąć negatywnie na stan zdrowia i samopoczucie. Badania obserwacyjne wykazały, że niski poziom selenu we krwi wiąże się ze zwiększonym ryzykiem autoimmunologicznego zapalenia i niedoczynności tarczycy.
Selen to jeden z mniej znanych przeciwutleniaczy. Skutecznie zmniejsza stres oksydacyjny powiązany z wieloma chorobami przewlekłymi - neutralizuje nadmiar wolnych rodników, dzięki czemu wspomaga organizm w codziennym funkcjonowaniu. Wspiera pracę układu odpornościowego i wzmacnia odpowiedź immunologiczną, chroniąc przed infekcjami. Niedobór pierwiastka prowadzi do zaburzeń ilościowych i czynnościowych limfocytów typu T oraz innych komórek układu odpornościowego.
Dieta bogata w selen może obniżyć markery stanu zapalnego, które są jednym z głównych czynników ryzyka chorób serca, sprzyja też zachowaniu funkcji poznawczych, szczególnie u osób starszych.
Wiadomo też, że pierwiastek może być czynnikiem płodności mężczyzn - uczestniczy w procesie dojrzewania plemników i produkcji nasienia, znacząco poprawiając jakość ejakulatu.
Selen i cynk to dwa mikroelementy, które odgrywają ważną rolę w zmniejszaniu stresu oksydacyjnego, chroniąc DNA przed reaktywnymi formami tlenu - zapobiegają uszkodzeniom zdrowych komórek. Choć selen i cynk stosowane osobno mają swoje określone funkcje, łączy je synergia działania, wynikająca z połączenia.
Badania pokazują, że pierwiastki mogą wchodzić w interakcje, umożliwiając wymienne działanie antyoksydacyjne. Model suplementacji selen + cynk stosowany jest często w medycynie (szczególnie w przypadku chorób nowotworowych).
Niestety, niedobory mikroskładników odżywczych są dosyć powszechne wśród ogólnej populacji, a mogą być jeszcze częstsze u ludzi dotkniętych różnymi dysfunkcjami.
Deficyt selenu skutkuje przewlekłym zmęczeniem, pogorszeniem nastroju i nerwowością, a w skrajnych przypadkach nawet stanami depresyjnymi. Naukowcy uważają, że wpływ pierwiastka na psychikę związany jest z właściwościami antyoksydacyjnymi, choć dokładny mechanizm działania nadal jest badany.
Niedobór selenu może też zwiększać ryzyko wielu innych, poważnych powikłań, należą do nich:
Selen występuje naturalnie w wodzie i glebie, jest więc obecny w produktach spożywczych. Trudno jednak oszacować ilość pierwiastka, ponieważ ta zależna jest od lokalizacji i warunków glebowych, które bywają przecież bardzo różne. Niemniej, za dobre źródła selenu uważa się:
Selen dostarczany wraz z pożywieniem jest przyswajany w 55% - 60%. Niestety, pierwiastek jest delikatny i łatwo ulega degradacji w czasie przetwarzania.
Aby maksymalnie wykorzystać korzyści płynące z suplementacji selenu, produkt należy przyjmować rano, najlepiej na czczo, co znacznie zwiększy przyswajalność pierwiastka. Istnieje bowiem wiele innych witamin i minerałów (np. witamina C) oraz składników pokarmowych (np. błonnik), które wchodzą w niekorzystne interakcje z selenem i obniżają wchłanianie pierwiastka. Jednym z niewielu wyjątków jest witamina E, która wzmacnia biodostępność (a więc i efektywność) selenu.
Warto pamiętać, by przestrzegać dawek zalecanych przez producenta lub stosować się do zaleceń lekarza. Choć selen jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a jego niedobór może wywołać wiele konsekwencji, nadmiar też nie jest korzystny.
