Na czym polega aromaterapia? Zasady stosowania, metody, korzyści

Aromaterapia nie jest nowym zagadnieniem - właściwości lecznicze ekstraktów pozyskiwanych z roślin znane są od wieków. Wpływ na wiele aspektów życia, nie tylko natury psychicznej, ale i fizycznej jest niepodważalny - w końcu zostało to udowodnione naukowo. Duży potencjał leczniczy sprawia, że aromaterapia nieustannie budzi zainteresowanie, a w dobie powszechnego powrotu do naturalnych rozwiązań to zupełnie zrozumiałe. Na czym polega aromaterapia?  

Aromaterapia - co to jest?

Aromaterapia to dosłownie \"leczenie zapachem\" - metoda należy do jednego z głównych nurtów tradycyjnej medycyny naturalnej. Wiąże się z pamięcią emocjonalną i wpływa (często w podświadomy sposób) na odczucia i stan psychiczny. Doznania węchowe działają na wielu poziomach, a określone bodźce mogą wywoływać różne reakcje - od uspokojenia po euforię. To jednak dużo więcej - jak pokazują liczne badania, terapia zapachem ma ogromny potencjał terapeutyczny.

Aromaterapia to skuteczna metoda w profilaktyce i leczeniu wielu schorzeń, znacząco poprawia komfort życia i wpływa na równowagę wewnętrzną organizmu. Odpowiednio zastosowana przynosi korzyści, które w wielu przypadkach porównywane są do działania środków farmaceutycznych. Aromaterapia jest jednak bezpieczniejsza i znacznie przyjemniejsza.

A jak to wszystko się zaczęło?

Aromaterapia - długa historia i teraźniejszość

Historia aromaterapii sięga najdawniejszych czasów. Nie wiadomo dokładnie, jak długo towarzyszy człowiekowi, najstarsze doniesienia liczą ok. 5000 lat. W tej kwestii najlepiej poznaną i udokumentowaną cywilizacją byli Egipcjanie. Już w 3000 roku p.n.e. potrafili wykorzystać naturalne substancje aromatyczne (do tworzenia perfum czy produkcji leków). Jak pokazują historyczne pisma, nie inaczej było w starożytnej Grecji czy późniejszym Rzymie. Istnieją indyjskie i chińskie zapisy pochodzące z 2000 roku p.n.e. w których mowa o substancjach pochodzenia roślinnego, wykorzystywanych w celach leczniczych i religijnych. 

Do rozpowszechnienia wiedzy o aromaterapii najbardziej przyczynili się jednak Arabowie. Jeden z najsłynniejszych - Awicenna, nazywany \"ojcem nowoczesnej medycyny\" opisał ok. 800 roślin i (w miarę możliwości) zbadał ich wpływ na organizm człowieka. Przyczynił się również do wynalezienia metody destylacji olejków eterycznych. 

Aromaterapia kojarzy się przede wszystkim ze światem wschodu, ale olejki eteryczne były popularne również w Europie i stosowano je w każdym okresie historycznym. Uchodziły za towar luksusowy i stanowiły środek płatniczy. Choć już wtedy znano ich wartość, dopiero w XIX wieku potrafiono prawidłowo rozpoznać poszczególne składniki olejków i ich właściwości. Przyniosło to duży rozwój ówczesnej farmacji. A dziś?

Aromaterapia obecnie

Chociaż może wydawać się to nieco dziwne, aromaterapia w formie jaką dziś zna większość osób jest stosunkowo młodą dyscypliną. Termin został przyjęty i rozpowszechniony dopiero w latach 20. - 30. XX wieku za sprawą francuskich chemików - Rene-Maurice Gattefosse i Jean Valenz.

Nie ulega wątpliwości, że mimo ogromnej wiedzy o olejkach eterycznych i ich wpływie na organizm, jeszcze wiele pozostało do odkrycia i potwierdzenia. A co już wiadomo? 

Na czym polega aromaterapia?

Aromaterapia polega na stosowaniu olejków eterycznych wysokiej jakości, pozyskiwanych naturalnymi metodami z surowców pochodzenia roślinnego (kwiatów, ziela, korzeni, owoców, drewna, kory czy nasion). Ekstrakty występują w formie cieczy o intensywnym zapachu, pod względem chemicznym nie są jednorodnymi mieszaninami, ale składają się z wielu związków i substancji o wysokiej aktywności biologicznej. 

W teorii wyodrębnia się dwa mechanizmy działania:

• poprzez wpływ na mózg (szczególnie układ limbiczny) - dotyczy sfery psychicznej i emocjonalnej
• poprzez działanie farmakokinetyczne i farmakodynamiczne - czyli właściwości fizyczne

Co nie powinno być zaskoczeniem, mechanizmy są ze sobą ściśle powiązane i występują zazwyczaj w tym samym czasie. Wielokierunkowe działanie to przecież istota aromaterapii. 

Aromaterapia - najważniejsze zasady stosowania

W klasycznym ujęciu aromaterapia polega na wprowadzeniu olejków eterycznych do organizmu poprzez drogi oddechowe lub skórne, nigdy zaś doustnie. Zabieg można przeprowadzić na kilka różnych sposobów. Który z nich wybrać?

Inhalacja

Inhalacja to jedna z najprostszych i najłagodniejszych form aromaterapii. Cechuje się małym stężeniem substancji aktywnych pochodzących z olejków eterycznych. Lotne cząstki związków zapachowych wchłaniane są do śluzówki nosa i płuc, skąd trafiają do krwiobiegu. Wyróżnia się klasyczną inhalację, podczas której olejek umieszcza się na tkaninie oraz (coraz popularniejsze) rozpylanie. Dedykowane urządzenia (np. dyfuzor, nebulizator) rozpraszają molekuły olejku eterycznego w powietrzu, tworząc niewidoczną, aromatyczną i leczniczą mgiełkę. 

Masaż

W aromaterapii stosuje się wszystkie rodzaje masażu. Kluczowy jest dobór odpowiedniego olejku eterycznego. Ze względu na specyfikę, zabieg wspomaga wchłanianie i zapewnia lepszą penetrację. Przy odpowiednio długiej ekspozycji skóry na działanie ekstraktu, składniki aktywne przedostają się do krwiobiegu, skąd trafiają do wszystkich narządów i układów organizmu.  

Ważnym czynnikiem bezpieczeństwa jest dobranie odpowiedniej ilości olejku (lub mieszanki olejków) do nośnika bazowego. Nie należy stosować ekstraktów roślinnych bez wcześniejszego rozcieńczenia - są to produkty wysoce skoncentrowane i mogą wywołać podrażnienia.

Kąpiel

Kąpiel z dodatkiem olejków eterycznych jest nie tylko przyjemna i relaksująca - ma lecznicze znaczenie. W tym przypadku najważniejsza jest temperatura wody - powinna wynosić ok. 40^oC. Ciepła woda rozszerza pory, dzięki czemu olejki są lepiej wchłaniane przez skórę i przedostają się do układu krążenia. Wyróżnia się kąpiel pełną (całego ciała) oraz miejscową (np. dłonie, stopy).

Zabieg powinien trwać przynajmniej 20 - 30 minut, nie należy używać żadnych środków myjących, pieniących ani pielęgnacyjnych. Po zakończeniu kąpieli nie zaleca się opłukiwania ciała, a jedynie wytarcie do sucha. 

Kompresy / okłady

W aromaterapii często stosuje się lecznicze okłady. To proste - tkaninę należy umieścić w wodzie z dodatkiem kilku kropel olejku eterycznego i przykładać do zmienionego chorobowo miejsca. I znów - kluczowa jest temperatura. Ciepłe kompresy stosowane są na artretyzm, bóle mięśni i stany zapalne. Zimne okłady sprawdzą się w przypadku bólu głowy, stanów napięciowych czy krwiaków. Przy uciążliwych skurczach, opuchliźnie, urazach stawów i stłuczeniach można zacząć od ciepłego okładu, by zakończyć na zimnym.   

Aromaterapia trochę inaczej

Olejki eteryczne mogą być stosowane na wiele różnych sposobów. Choć prym wiodą metody klasyczne, nie ma żadnych przeciwwskazań, by dodać ekstrakty do produktów higienicznych i kosmetyków pielęgnacyjnych stosowanych na co dzień. Systematyczność przyniesie największe korzyści.  

Aromaterapia - korzyści

Badania dowodzą, że aromaterapia bywa skuteczna w leczeniu wielu chorób i problemów zdrowotnych. Odpowiedni olejek eteryczny może przynieść spektakularne efekty, a duży wybór metod zastosowania sprawia, że terapia jest niezwykle uniwersalna. Podstawowym celem jest poprawa jakości i komfortu życia oraz zachowanie sprawności fizycznej i psychicznej, ale korzyści może być więcej.

Efekty płynące z aromaterapii zależne są przede wszystkim od właściwości olejku eterycznego oraz formy w jakiej są wykorzystywane. Najważniejsze zalety metod wziewnych:

• inhalacja:
  • łagodzenie objawów chorób dróg oddechowych
  • redukcja stanów zapalnych jamy ustnej i gardła
  • łagodzenie dolegliwości związanych ze schorzeniami układu nerwowego
  • poprawa funkcjonowania układu odpornościowego

• rozpylanie olejków w powietrzu:
  
  • poprawa nastroju (np. redukcja stresu)
  • zwiększenie koncentracji i funkcji poznawczych
  • poprawa wydajności organizmu

Forma transdermalna, czyli dostarczenie substancji aktywnej do organizmu przez skórę, też przynosi mnóstwo profitów dla zdrowia i samopoczucia:

• masaż:
  
  • działa przeciwbólowo, relaksująco, wzmacniająco i/lub pobudzająco 
  • łagodzi dolegliwości ze strony układu ruchu
  • wspomaga leczenie chorób układu krążenia 

• kąpiel:
  • łagodzi problemy skórne
  • pomaga w walce z bezsennością
  • niweluje nadpobudliwość nerwową
  • wspomaga leczenie chorób związanych ze wzmożonym napięciem mięśniowym

Synergia działania, czyli?

W aromaterapii często używa się pojęcia \"synergia\". Termin oznacza współdziałanie różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych osobnych działań. Chodzi więc o interakcję pomiędzy substancjami czynnymi na poziomie biochemicznym oraz jej wpływ na fizjologiczną odpowiedź organizmu. Co to oznacza? Odpowiednie połączenie olejków eterycznych nie tylko podkreśla i uzupełnia aromat kompozycji, ale przede wszystkim wzmacnia właściwości terapeutyczne mieszanki.   

Aromaterapia - przeciwwskazania

Aromaterapia to dziedzina, która wykorzystuje tylko naturalne środki, ale może wiązać się z ryzykiem powstania skutków ubocznych. Przed pierwszym zastosowaniem produktu na skórę warto wykonać test uczuleniowy, by uniknąć ewentualnych podrażnień. Olejki eteryczne w formie transdermalnej należy wykorzystywać rozważnie, szczególnie gdy stwierdzono skłonność do alergii i podrażnień skóry. Produkt ma ograniczone zastosowanie przy istniejących chorobach przewlekłych (jak epilepsja, nadciśnienie tętnicze, schorzenia płuc, choroby nowotworowe), długotrwałej farmakoterapii, w ciąży i okresie laktacji. 

Nie bez znaczenia pozostają również proporcje - zbyt duże natężenie olejku eterycznego może wywołać negatywne odczucia, jak rozdrażnienie, dekoncentracja, nudności, zawroty głowy czy osłabienie. Warto pamiętać, że objawy niepożądane wynikają czasem nie z działania, ale złej jakości olejków eterycznych lub ich nieprawidłowego przechowywania. Produkty najlepiej nabywać od renomowanych producentów i sprzedawców, a przed użyciem zapoznać się ze wszystkimi najważniejszymi informacjami. 

Eksperci uważają, że aromaterapia może być dobrą alternatywą dla stosowanej powszechnie farmakoterapii. Olejki eteryczne wykazują skuteczność w zapobieganiu i leczeniu wielu jednostek chorobowych, niosąc jednocześnie niezaprzeczalne korzyści dla psychiki i samopoczucia. Aromaterapia coraz częściej znajduje zastosowanie w terapiach konwencjonalnych na całym świecie - czy to właśnie przyszłość medycyny?