Czym jest antyoksydacja? Właściwości antyoksydacyjne witamin

O dietach antyoksydacyjnych można coraz częściej słyszeć w kontekście zdrowego żywienia. Okazało się bowiem, że nie tylko zachowanie prawidłowej wagi ma znaczenie z punktu widzenia żywienia. Równie ważne jest dobre samopoczucie i zdrowie całego organizmu. Na nie natomiast rzutują wolne rodniki, które wprawdzie w organizmie występowały od zawsze i których nie sposób w pełni zlikwidować, jednak ważne jest, by zachować równowagę między nimi a antyoksydantami. To z kolei umożliwia antyoksydacja. Wbrew pozorom, można ją łatwo przeprowadzić. Wystarczy wiedzieć, dzięki jakim witaminom i minerałom można oczyścić organizm.

Wolne rodniki - czym są i dlaczego szkodzą

Czym są wolne rodniki, o których tak często się słyszy? Najogólniej rzecz ujmując, są to niesparowane atomy. Każdy atom tlenu ma parzystą liczę elektronów na swojej ostatniej orbicie, jednak zdarza się, że jeden elektron zostaje oderwany, przez co w atomie powstaje swoista wyrwa. To natomiast prowadzi do utraty równowagi przez atom, który zaczyna gwałtownie poszukiwać czegoś, co wypełni brak. Ponieważ poszukiwania są szybkie i odbywają się w najbliższym otoczeniu, gdy tylko niestabilny atom znajduje inny atom, atakuje go i odbiera mu elektron, przez co w innymi atomie powstaje wyrwa. To z kolei sprawia, że staje się on wolnym rodnikiem. I w ten sposób proces \"kradzieży\" i \"poszukiwań\" przenosi się dalej. Co jednak szczególnie istotne, wolny rodnik szuka dowolnego atomu, np. atomu białka. Takie wzajemne wymiany elektronów w komórkach prowadzą do niszczenia ich struktur (uszkadzania błon komórkowych czy DNA), a przez to przyspieszają ich śmierć i niszczą zdrowie.

Wolne rodniki powstają przede wszystkim wewnątrz organizmu, jednak są również dostarczane ze środowiska zewnętrznego. Zanieczyszczenia środowiska, promieniowanie słoneczne, dym tytoniowy czy alkohol - wszystkie te czynniki powodują atakowanie organizmu wolnymi rodnikami. Czasem mogą być również wynikiem zmęczenia czy stresu.

Antyoksydacja - co to jest

Antyoksydacja to odpowiedź na buszowanie wolnych rodników w organizmie. Jej podstawę stanowią antyoksydanty, czyli związki, które mają naturalną zdolność do neutralizowania szkodliwego działania wszystkich metabolicznych procesów, jakie zachodzą w organizmie. Do antyoksydantów zalicza się różne substancje, w tym minerały, witaminy i enzymy. To one osłabiają negatywny wpływ przemian, jakie zachodzą w wyniku działania wolnych rodników, a tym samym chronią przed chorobami będącymi wynikiem działania niestabilnych atomów. Antyoksydacja tym samym jest najlepszym sposobem profilaktyki nowotworów, chorób serca, udarów mózgu, a nawet chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera.

Zdrowy organizm powinien być w stanie oczyścić się z wolnych rodników, jednak niekiedy równowaga jest zachwiana. Może to wynikać z nadmiernego stresu, ale też z czynnika zupełnie naturalnego, mianowicie wieku. Upływ czasu bowiem zaburza równowagę w organizmie między wolnymi rodnikami a naturalnymi antyoksydantami.

Antyoksydacja - na czym polega

W większości przypadków antyoksydanty działają według tego samego schematu, mianowicie unieczynniają wolne rodniki dzięki łączeniu się z ich cząsteczkami. W efekcie neutralizują utleniające właściwości rodników tlenowych i ograniczają powstanie nowego związku chemicznego. Innym sposobem jest oddawanie atomom elektronu przez przeciwutleniającą substancję, dzięki czemu atom wolnego rodnika stabilizuje się. Antyoksydanty usuwają również z komórek uszkodzone cząsteczki i szkodliwe substancje, które powstały w wyniku działania wolnych rodników.

Antyoksydacja i witaminy, czyli najlepsze antyoksydanty

Do przeciwutleniaczy zalicza się karotenoidy (np. beta-karoten, zeaksantyna), bioflawonoidy, niektóre minerały (cynk, selen, koenzym Q, a także przede wszystkim witaminy: A, E oraz C. Wiele badań potwierdziło, że dłuższe stosowanie prowitaminy A oraz witamin C i E wpływa na lepsze reakcję na leczenie chorób nowotworowych, a także terapii chorób serca. Na czym polegają ich właściwości antyoksydacyjne?

Prowitamina A (beta-karoten) w organizmie zostaje przekształcona w witaminę A w ilości, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania. Jest to tym samym związek w pełni bezpieczny dla organizmu. W wyniku przemian metabolicznych powstają atomy, które mogą neutralizować wolne rodniki, dlatego do codziennej diety warto włączyć marchewkę, pomidory, szpinak czy sałatę.

Witamina C, czyli kwas askorbinowy to kolejny silny antyoksydant, który posiada zdolność do neutralizowania wolnych rodników. Witamina ta jest cenna również z powodu swojego wpływu na ograniczanie uszkodzeń oksydacyjnych DNA, które są wynikiem działania reaktywnych atomów. Nadmiar tej substancji nie odkłada się w organizmie, ale jest wydalany z moczem, dlatego trudno ją przedawkować. Witaminy C można poszukiwać w owocach cytrusowych, papryce, truskawkach, ziemniakach, kapuście i pomidorach.

Kolejnym szczególnie cenionym antyoksydantem jest witamina E (tokoferol), która jest rozpuszczalna w tłuszczach. Z tego powodu nadmiar tej witaminy jest szkodliwy dla organizmu, jednak nie sposób zignorować jego silnych właściwości antyoksydacyjnych i ograniczania zniszczeń dokonanych przez wolne rodniki. Witamina E występuje w jajach, orzechach, zielonych warzywach i olejach roślinnych.

Witaminy to bardzo dobre antyoksydanty, ponieważ obok zdolności do neutralizowania wolnych rodników, mają również szereg innych, cennych właściwości. Z tego powodu warto włączyć je do diety antyoksydacyjnej.